سرفصل ها
طفل کیست؟
طفل شخصی است که در سایه خانواده با تبیین روش های صحیح تربیتی بالنده می شود و در صورت عدم تربیت صحیح، ممکن است از همان ابتدا دست به اعمالی بزند که جنبه مجرمانه داشته باشند.
طبق قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲، اطفال به ۳ دسته تقسیم می شوند:
الف) اطفال تا ۹ سالگی: این افراد به علت نرسیدن به بلوغ و فقدان قوه تشخیص و تمیز، فاقد مسئولیت کیفری می باشند.
ب) اطفال بین ۹ تا ۱۵ سالگی: در صورت ارتکاب جرائم تعزیری از سوی این افراد، مجازات بزرگسالان در مورد آنها اعمال نمی شود؛ بلکه در صورت ارتکاب شدیدترین جرم نیز، در نهایت به یک سال حبس در کانون اصلاح و تربیت محکوم می شوند.
ج-اطفال و نوجوانانی که هنگام وقوع جرم ۱۵ تا ۱۸ سال دارند: در مورد این افراد مجازات بزرگسالان اعمال نمی شود بلکه در صورت ارتکاب شدیدترین جرم نیز، در نهایت به پنج سال حبس در کانون اصلاح و تربیت محکوم می شوند.
مرجع صالح رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان
رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان مستلزم وجود یک دادرسی ویژه برای آنان است؛ به همین دلیل امروزه یکی از پیشرفت های قابل توجه در حقوق کیفری کودکان، پیش بینی سیستم دادرسی مختص آنان می باشد. به جرائم اطفال در دادسرا و دادگاه ویژه اطفال رسیدگی می شود.
۱- دادسرای ویژه اطفال: در کنار دادگاه اطفال و نوجوانان شعبه ای از دادسرای عمومی و انقلاب با عنوان دادسرای ویژه نوجوانان به سرپرستی یکی از معاونان دادستان و با حضور یک یا چند بازپرس تشکیل می شود. تحقیقات مقدماتی در مورد جرائم افراد ۱۵تا ۱۸ سال توسط این دادسرا انجام و سپس پرونده جهت رسیدگی و صدور حکم به دادگاه ویژه اطفال فرستاده می شود.
* نکته: به جرائم مربوط به زنا، لواط و سایر جرائم منافی عفت و نیز جرائم تعزیری درجه ۷ و ۸ طبق مواد ۳۰۶ و ۳۴۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال ۹۳ مستقیماً در دادگاه ویژه اطفال رسیدگی می شود.
۲- دادگاه ویژه جرائم اطفال و نوجوانان: در هر حوزه قضایی شهرستان، یک یا چند شعبه دادگاه اطفال و نوجوانان برحسب نیاز تشکیل می شود و تا زمانی که دادگاه اطفال و نوجوانان در محلی تشکیل نشده است، به جرائم اطفال و نوجوانان به جز جرائم مشمول ماده ۳۱۵ این قانون، در شعبه دادگاه کیفری دو یا دادگاهی که وظایف آن را انجام می دهد، رسیدگی می شود. تحقیقات مقدماتی اطفال ۹ تا ۱۵ سال مستقیماً توسط این دادگاه انجام شده و دادگاه در این خصوص کلیه وظایفی را که طبق قانون برعهده ضابطان دادگستری و دادسرا می باشد، انجام داده و پس از تکمیل تحقیقات اقدام به رسیدگی و صدور رأی می نماید.
دادگاه اطفال و نوجوانان با حضور یک قاضی مشاور تشکیل می شود و نظر مشاور، مشورتی است و رئیس دادگستری یا رئیس کل دادگاه های شهرستان مرکز استان، در هر استان و هر حوزه حسب مورد، ریاست دادگاه های اطفال و نوجوانان را نیز بر عهده دارد.
ماده ۳۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری: «جرائم مشمول صلاحیت دادگاه کیفری یک و همچنین انقلاب در مواردی که با تعدد قاضی رسیدگی می شود، اگر توسط افراد بالغ زیر هجده سال تمام شمسی ارتکاب یابد، در دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم نوجوانان رسیدگی و متهم از کلیه امتیازاتی که در دادگاه اطفال و نوجوانان اعمال می شود، بهره مند می گردد.
تبصره ۱: در هر شهرستان به تعداد مورد نیاز، شعبه یا شعبی از دادگاه کیفری یک به عنوان «دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم نوجوانان» برای رسیدگی به جرائم موضوع این ماده اختصاص می یابد. تخصصی بودن این شعب، مانع از ارجاع سایر پرونده ها به آنها نیست.
تبصره ۲: حضور مشاوران با رعایت شرایط مقرر در این قانون، برای رسیدگی به جرائم نوجوانان در دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم آنان الزامی است.»
سوال: اگر نوجوانی که هنگام ارتکاب جرم سنش هجده سال نبوده، اما در زمان رسیدگی به جرم، سنش بالای هجده سال باشد؛ به جرم او در کدام دادگاه رسیدگی می شود؟
جواب: طبق تبصره ۲ ماده ۳۰۴ آیین دادرسی کیفری، هرگاه در حین رسیدگی سن متهم از هجده سال تمام تجاوز نماید، رسیدگی به اتهام وی مطابق این قانون در دادگاه اطفال و نوجوانان ادامه می یابد. چنانچه قبل از شروع به رسیدگی سن متهم از هجده سال تمام تجاوز کند، رسیدگی به اتهام وی حسب مورد در دادگاه کیفری صالح صورت می گیرد. در این صورت متهم از کلیه امتیازاتی که در دادگاه اطفال و نوجوانان اعمال می شود، بهره مند می گردد.
دادگاه صالح رسیدگی به جرائم مواد مخدر اطفال و نوجوانان
رسیدگی به جرائم مواد مخدر اطفال، نیز همانند سایر جرائم ارتکابی آنها در صلاحیت دادگاه اطفال است؛ مگر اینکه مجازات قانونی جرم ارتکابی آنان از نوع سلب حیات باشد که در این صورت، دادگاه کیفری استان، صالح به رسیدگی خواهد بود.
در واقع رسیدگی به آن دسته از جرائم مواد مخدر ارتکابی اطفال، که به مجازات شدید محکوم می شوند در دادگاه کیفری استان صورت می گیرد و در این زمینه رأی وحدت رویه شماره ۶۸۷ مورخ ۲/۳/۱۳۸۵ دیوان عالی کشور که ناظر بر آن است همچنان پابرجاست؛ زیرا در رأی وحدت رویه شماره ۶۵۱ مورخ ۳/۸/۱۳۷۹ بر اطلاق تبصره ماده ۲۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری اشاره شده و در تعارض صلاحیت دادگاه انقلاب با دادگاه اطفال، به صلاحیت دادگاه اطفال، حکم داده شده است؛ بنابراین چنانچه طفلی مرتکب یکی از جرائم مرتبط با مواد مخدر شود که مجازات قانونی آن شدید است، دادگاه کیفری استان، صالح به رسیدگی خواهد بود.
مرجع اعتراض به آرای دادگاه اطفال و نوجوانان
مرجع اعتراض به آرای صادره از دادگاه اطفال و نوجوانان دادگاه تجدید نظر استان است.
مشاوران دادگاه اطفال و نوجوانان
برای رسیدگی به جرائم اطفال در جلسه رسیدگی یک مشاور نیز حضور دارد.
طبق ماده ۴۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری، مشاوران دادگاه اطفال و نوجوانان از بین متخصصان علوم تربیتی، روانشناسی، جرم شناسی، مددکاری اجتماعی، دانشگاهیان و فرهنگیان آشنا به مسائل روانشناختی و تربیتی کودکان و نوجوانان اعم از شاغل و بازنشسته انتخاب می شوند.
تبصره ۱: برای انتخاب مشاوران، رئیس حوزه قضایی هر محل برای هر شعبه حداقل هشت نفر مرد و زن را که واجد شرایط مندرج در این ماده بداند، به رئیس کل دادگستری استان پیشنهاد می کند. رئیس کل دادگستری استان از بین آنان حداقل چهار نفر را برای مدت دو سال به این سمت منصوب می نماید. انتخاب مجدد آنان بلامانع است.
تبصره ۲: در صورت مونث بودن متهم، حداقل یکی از مشاوران باید زن باشد.
همچنین طبق تبصره ۲ ماده ۳۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری، حضور مشاوران با رعایت شرایط مقرر در این قانون، برای رسیدگی به جرائم نوجوانان در دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم آنان الزامی است.
مشارکت اطفال و بزرگسالان در ارتکاب جرم
ممکن است گاهی در ارتکاب برخی جرائم، اطفال یا نوجوانان با بزرگسالان با هم مشارکت داشته باشند؛ در این صورت، چگونه به جرم آنها رسیدگی می شود و مرجع صالح برای رسیدگی به جرم آنها چیست؟
هرگاه یک یا چند طفل یا نوجوان با مشارکت یا معاونت اشخاص بزرگسال، مرتکب جرم شوند و یا در ارتکاب جرم با افراد بزرگسال معاونت نمایند، فقط به جرائم اطفال و نوجوانان در دادگاه اطفال رسیدگی می شود. بر همین اساس اصل بر این است که دادگاه اطفال صلاحیت رسیدگی به جرائم اطفال را دارد؛ اما در برخی موارد قانونگذار استثنائاتی قائل شده است؛ مثلاً در جرائمی که تحقق آن منوط به فعل دو یا چند نفر است، در صورتی که رسیدگی به اتهام یکی از متهمان در صلاحیت دادگاه اطفال و نوجوانان باشد، رسیدگی به اتهام کلیه متهمان در دادگاه اطفال و نوجوانان به عمل می آید.
شاید به مطالب زیر علاقه مند باشید :
۱ – آرای وحدت رویه شماره ۵۹۴ و ۵۲ در مورد کلاهبرداری
۲ – رأی وحدت رویه در مورد قرارداد کار و نمونه پرونده
۳ – آرای وحدت رویه شماره ۶۲۴ و ۱۱۸۸ در مورد جرم استفاده از سند مجعول
ارسال دیدگاه